Krzyż upamiętnia zmarłych na cholerę

Na terenie naszej gminy, w Zębowie, znajduje się nieczynny cmentarz choleryczny. W jego centralnym miejscu stoi monument upamiętniający zmarłych na cholerę mieszkańców wsi. Może warto podczas szczególnej tegorocznej majówki wybrać się na spacer, przypomnieć sobie to miejsce?

Krzyż choleryczny w Zębowie ufundowano w 1858 roku. Znajduje się on w centralnym miejscu nieczynnego, rzymsko – katolickiego cmentarza cholerycznego. Spoczywają tu mieszkańcy wsi, zmarli na cholerę w latach 1568 i 1831. Na pomniku widnieją napisy upamiętniające zmarłych.

Na frontonie:
Wam pół wiekowej pracy towarzysze świecę pomnik ten co tu kryje braci wszej kości wasze mnie wykarmiły i dźwigały ręce wam na bratniej mogile płacę dług wdzięczności

Pracowitym tej włości mieszkańcom którzy podwójną klęską pomoru dotknięci kości tu swoje złożyli poświęca właściciel. 1858 r.

Na tylnej stronie:
Wieczny odpoczynek racz im dać Panie

Na prawym boku:
1658 za panowania JKKWKLA w czasie pamiętnego najścia nieprzyjaciół cała niemal tej włości ludność dotknięta morową zarazą tutaj spoczywa

Na lewym boku:
1831 dotkliwymi klęskami kraju pamiętny widział trzecią część mieszkańców tej włości zarazą śmiertelną cholera moribus dotknięta której kości w tem miejscu spoczywają

Monument ma wysokość 380 cm. Osadzony jest na planie kwadratu o bokach 130cm. Pomnik oznacza się skromną formą neoklasycystyczną, typową dla Królestwa Kongresowego połowy XIX wieku. Cokół wykonany z beżowego piaskowca ma wydatnie profilowaną podstawę i zwieńczenie, co podkreśla jego dekoracyjność. Montowany jest w sześciu elementach (podstawa, cztery płyty boczne oraz zwieńczenie) bezpośrednio na bazie. Na frontonie cokołu znajduje się niewielka płaskorzeźba (sierp, kosa, snop zboża, brona, kości) – wyrażająca w sposób symboliczny „przerwaną nagłą śmiercią pracę pogrzebanych na cmentarzu włościan”. Akcentem religijnym w architekturze pomnika jest  osadzony na cokole krzyż kamienny z rytą inskrypcją D(EO) O(PTIMO) M(AXIMO) oraz z umocowanym nań, w okresie późniejszym, odlewem Chrystusa Ukrzyżowanego.

Ufundowanie pamiątkowego krzyża na cmentarzu cholerycznym było, jak się wydaje, spowodowane potrzebą ówczesnych (1858 r.) uszanowania zmarłych mieszkańców Zębowa.

Powyższe informacje są cytatami z książki Marka Pawłowskiego „Gmina Obrowo. Historia i teraźniejszość”, która ukazała się nakładem wydawnictwa Vega Studio z Kwidzyna w 2016 roku.

***

Cholera to choroba zakaźna przewodu pokarmowego, objawiająca się biegunką i wymiotami, zwykle bez gorączki i bólu brzucha. Zmiany, które zachodzą w jej organizmie, powodują zmarszczenie skóry zmianę głosu i tzw. twarz choleryczną (wyostrzone rysy twarzy, zapadnięte oczy, spierzchnięte usta).  Choroba ta nawiedzała ziemię dobrzyńską wielokrotnie.

Fot. Łukasz Piecyk